Ruim drie jaar geleden gingen we als kwartiermakers aan de slag op bedrijventerrein Flight Forum. Stapje voor stapje zochten en creëerden we onze rol. En we ontdekten hoe we als (sociaal) ontwerpers een eigen manier van kwartiermaken hebben ontwikkeld. Een terugblik.

Wilt u een kopje koffie, meneer? Nee, u hoeft er niet voor te betalen. We willen alleen graag kennismaken en laten weten dat we er zijn. Dag mevrouw… Geen tijd? Jammer! Hier een kaartje met wie we zijn. We gaan speciaal voor u aan de slag hier op het businesspark!

Met een barista op een bakfiets, gewapend met véél koffie, maken we voor het eerst kennis met de gebruikers op Flight Forum. Het is koud en er is veel wind en de mensen kijken wel een beetje argwanend naar ons. Maar we hebben veel energie en zijn hongerig naar hún Flight Forum, wat zij fijn vinden en wat zij missen hier. Hoe verbinden we hen met elkaar?
Dat was oktober 2016, ruim drie jaar geleden. We waren net aangesteld als kwartiermakers op bedrijventerrein Flight Forum. 

Verkennen en voorbereiden
Wat het werk van een kwartiermaker inhoudt, varieert nogal. Duidelijk is dat kwartiermaken van oorsprong een militaire term is: de kwartiermaker is verantwoordelijk voor het voorbereiden van de basis. Inmiddels wordt de term gebruikt in allerlei organisaties en vakgebieden. Het gaat dan altijd om vraagstukken waarbij veel onduidelijk is. Een organisatie wil iets, maar ze weet niet hoe het aan te pakken. Dan kun je er een kwartiermaker opzetten. 

In ons geval is een kwartiermaker iemand die verbindt, inspireert en iets nieuws creëert . Een kwartiermaker is een verkenner, verantwoordelijk voor het uitdiepen van het vraagstuk omtrent sociale samenhang en het in gang zetten van de nodige activiteiten om in die behoefte te voorzien.

Kwartiermakersgilde
Om inzicht te krijgen in het vak van kwartiermaken, spreken we met Huub Janssen, oprichter van het Kwartiermakersgilde. Het gilde is een netwerk van allerlei soorten kwartiermakers. Er bestaat geen opleiding voor. En iedereen vult het werk anders in. Maar er zijn ook veel overeenkomsten. Als kwartiermaker moet je met onzekerheid om kunnen gaan, vertelt Huub. “Je start iets nieuws, dus niets staat nog vast. Om je missie te volbrengen moet je mensen kunnen enthousiasmeren én aansturen. Hiervoor zijn je softskills belangrijk, je wilt verbinden. Je moet hiërarchie aan kunnen brengen in de organisatie. Creativiteit helpt je bij het zoeken naar oplossingen.” Huub benadrukt dat het  altijd begint bij mensen waar het om gaat. “Als je de behoefte niet toetst kun je niets beginnen. Het gaat om de klant. Je zou tegen de opdrachtgever moeten zeggen: ik ga de klant als opdrachtgever zien.” 

Voor sociaal ontwerpers klinkt dat niet gek. Het komt overeen met hoe we in al onze opdrachten staan. In de uitgangspunten van morgenmakers schrijven we onder meer: We werken altijd vanuit het perspectief van mensen. We kijken waar de energie zit en maken slim gebruik van wat er al is. We benutten kwaliteiten en capaciteiten van mensen en hun omgeving en combineren de kennis, ervaringen en intuïtie van alle betrokkenen. 

Programmalijnen op Flight Forum
Voor het kwartiermaken op Flight Forum ontwikkelden we drie programmalijnen: 1. communityontwikkeling, 2. voorzieningen en 3. ruimtelijke ontwikkeling. Programmalijnen: geen vaste planning met activiteiten, maar eerder richtlijnen om bevindingen en werk langs te stroomlijnen. We ontwikkelden deze programmalijnen op basis van de ambities van Flight Forum en een uitgebreid placemaking-onderzoek dat was uitgevoerd. Placemaking is een interactieve wijk-ontwikkelmethode die uit Amerika komt. Voor Flight Forum pasten wij het model aan zodat het op bedrijventerreinen aansluit en zo gebruiken we het placemakingmodel tot op de dag van vandaag om de samenhang tussen werkzaamheden te bewaken. 

De programmalijnen staan natuurlijk niet los van elkaar. Je voelt je bijvoorbeeld beter betrokken wanneer je mee kunt praten over de ontwikkelingen op een terrein. En wie weet nu beter de knelpunten en pareltjes te benoemen dan de gebruikers zelf? We organiseerden regelmatig een co-creatie sessie over bijvoorbeeld bereikbaarheid of het ontwerp van het plein. We organiseerden borrels en ontbijtsessies, winterwandelingen en natuurontdekkingstochten en creëerde met tal van interventies reuring en verbinding in het gebied. Ook werkten we aan een soort ‘Flight Forum-trots’, onder meer door medewerkers bekender te maken met het gebied, de bedrijven en de omgeving. Daarvoor werkten nauw samen met de communicatieafdeling van Flight Forum en maakten we de huisstijl op allerlei manieren zichtbaar in het gebied. 

Ontwerpend werken
In het hele kwartiermakerstraject gold: werken op zowel de lange én de korte termijn. Bouwen aan structuren en verbinding én het geven van speldenprikken en inspelen op actualiteit. En vooral: gewoon uitproberen. Dat is inherent is aan ontwerpend werken. Als sociaal ontwerpers combineren denken en doen en werken we iteratief.  Bij elke actie en stap kijken we terug, we leren en gaan weer door. Ook op Flight Forum leerden we zo al doende. Sommige acties leken fantastisch, maar werkten niet in deze context. Andere bleken wel op hun plek en konden we steeds verder uitbouwen.

Zo plaatsten we stoeltjes op een brede trap, lekker in de zon. Laten we eens kijken wat er gebeurt. Mensen namen het direct in gebruik als lunchplek. De stoeltjes, bedoeld om een paar maanden te blijven staan, hebben uiteindelijke enkele jaren hun dienst bewezen.

Singersongwriters
Een andere actie leek een goed idee, maar bleek in de praktijk anders te werken. We nodigden singersongwriters uit op het terrein om met andere ogen te kijken naar de dagelijkse werkomgeving van al die mensen. Ze speelden in de ochtend wanneer mensen naar hun kantoren gingen, in de middag tijdens de lunch. Het gemiddelde Flight Forum-publiek schonk er nauwelijks aandacht aan en voelde zich wat ongemakkelijk. 

Jouw fiets telt!
Als kwartiermakers waren we altijd onderdeel van een hecht team, samen met parkmanagement en communicatie. Onze rol daarin was ook altijd bevragen en onderzoeken of een alternatieve aanpak mogelijk effectiever of gewoon leuker is. Bijvoorbeeld in het geval mobiliteit, een hot issue op Flight Forum.  Om de parkeerdruk en files minder te maken,  besloten we mensen te verleiden om met de (elektrische) fiets te komen. Daarvoor organiseerde we de wedstrijd Jouw fiets telt! Ploegen van 18 bedrijven deden mee. De kopman of – vrouw en collega’s gingen met elkaar de strijd aan om de meest gefietste kilometers en het grootst aantal deelnemers. Tegelijk zorgden we voor uitbreiding van het aantal fietsenstallingen en signing voor veilige oversteekplaatsen, waarvoor we direct input kregen van alle deelnemers. 

Deze acties hebben te maken met de manier waarop wij als ontwerpers naar de omgeving kijken en zul je waarschijnlijk niet bij alle kwartiermakers tegenkomen. Het heeft een grote rol gespeeld bij de beeldvorming van Flight Forum.

Flight Forum anno 2020
Het kwartiermaken heeft inmiddels plaatsgemaakt voor iets anders. De programmalijn community heeft een terugkerend aantal activiteiten opgeleverd. Deze activiteiten zijn gericht op netwerken (Connecting Flight Forum), bedrijfsbezoeken (Uncover Flight Forum) en informatieverstrekking over de ambities van Flight Forum (directie-ontbijt). Steeds voor een andere doelgroep. Ook worden nog altijd incidenteel acties en events georganiseerd om het terrein prettiger te maken.

Flight Forum heeft een parkmanager en een vast team van experts die aan verbeteringen op het terrein werken. De nieuwsbrief, die wij helemaal in het begin opgestart hebben, wordt inmiddels zowel door gebruikers als samenwerkingspartners gevonden. De parkmanager onderhoudt nieuwe faciliteiten en daaruit ontstane samenwerkingen. Als morgenmakers zijn we nog altijd bij betrokken. Wij ondersteunen bij verbinding met gebruikers van het terrein op het gebied van ruimtelijke en infrastructurele aanpassingen en bij acties en events die op het terrein worden georganiseerd. Inmiddels heet onze rol community management. Want de voorhoede is ingehaald, de basis is opgezet. De kwartiermakersopdracht is voltooid.

 

---

3 programmalijnen op Flight Forum

1. Community ontwikkeling
Een community opbouwen gaat stapje bij beetje. Zo ook op Flight Forum. Daarbij was het zoeken naar wat werkt. We merken dat er vooral behoefte is aan zakelijke activiteiten. Tegelijkertijd geven medewerkers aan behoefte te hebben aan spontane ontmoeting en sociale activiteiten. Mensen misten op het terrein levendigheid en gaven aan hun buren helemaal niet te kennen. Ze voelden eigenlijk geen verbinding met hun werklocatie. We hebben in de loop der jaren diverse activiteiten georganiseerd. Van kerstmarkt tot bedrijfsbezoeken, van borrels tot ontbijtsessie.

2. Voorzieningen
In de programmalijn voorzieningen onderzochten we hoe moderne parkmanagement eruit kan zien. We onderzochten draagvlak en mogelijkheden voor nieuwe faciliteiten en de samenwerking met bedrijven hierin. De eerste stap was het bekend maken van wat er al was. En vervolgens aan te vullen waar behoefte aan was. Zo introduceerden we foodtrucks op het terrein. Dat creëert levendigheid en, geeft medewerkers de kans om elkaar te ontmoeten buiten hun eigen bedrijfskantine. Ook maakten we plaats en campagne voor een nieuwe hub voor deelauto’s op Flight Forum, een tweede hub volgde al snel.
In deze programmalijn werkten we ook aan energetische verduurzaming. Dat was een wens van zowel het parkmanagement als van ondernemers. We onderzochten het animo om samen op te trekken, en creëren een community die hierin samen willen optrekken. Inmiddels loopt er een project waarin Flight Forum, pandeigenaren, de overheid en diverse experts langdurig gaan samenwerken.

3. Ruimtelijke ontwikkelingen
Er is ruimtelijk veel gebeurd op Flight Forum de laatste tijd. Infrastructuur, bouw, inrichting plein en vergroening. We hebben als kwartiermakers diverse interactieve sessies gehouden over inrichtingsvraagstukken.

 

 

—–

Ons onderzoek naar ontwerpers als kwartiermakers kwam tot stand met een bijdrage van het Snelgeldfonds van stichting Cultuur Eindhoven.